ERZURUM HAVZASI’NDA YERLEŞME VE ZEMİN İLİŞKİSİ

Özet

Zemin özellikleri ile yerleşme ilişkisinin incelendiği bu araştırmada çalışma alanı olarak belirlenen Erzurum Havzası, sıkışma ve gerilme tektoniğinin etkisi altında oluşmuş bir ovadır. Erzurum şehri fayların kontrolünde çökmüş olan ve çökmeye devam eden bu ovada bulunmaktadır. Şehir, Erzurum Ovası’nın merkezine doğru yayılma eğilimindedir. Erzurum’da jeolojik ve jeofizik zemin koşullarının binalarda kat sayısı her geçen gün artan yerleşmeler için ortaya çıkaracağı riski belirlemek ve buna dikkat çekmek üzere bu çalışma yapılmıştır. Çalışma hazırlanırken konuya bir dayanak oluşturması amacıyla literatür taraması ve arazi çalışmaları yapılmıştır. İlgili alanı esas alan zemin etüt raporları incelenerek sonuçlar değerlendirilmiştir. Erzurum’da yakın zamanda çok sayıda yeni yerleşme alanı kurulmuş ve kurulmaya devam etmektedir. Gelecekte şehrin genişlemesi öngörülen yönler ovanın en alçak bölgeleri olup faylanmaya bağlı olarak çökmüş, taban suyu seviyesi yüksek, metrelerce kalınlıkta alüvyal malzeme ile örtülü birinci sınıf tarım arazilerinden oluşmaktadır. Şehrin kuzeyinde Karasu Çayı boyunca yağmurların arttığı dönemlerde bataklık ve göllenmeler oluşmaktadır. Merkez ilçelerin her üçü de güncel ve eski alüvyonlar ile çökellerden oluşan, daha yaşlı arazileri örten kalın bir istif üzerinde bulunmaktadır. Zemin özellikleri düşünüldüğünde yeni yapılan binaların kat sayısının (10-17 kat) oldukça fazla olması ürkütücüdür. Oysa yerel zemin koşulları deprem sırasında meydana gelen yapısal hasarların farklı dağılışının en önemli sebebidir. Tarih boyunca meydana gelen depremlerde en fazla yıkımın gerçekleştiği sahalar deprem kaynağına yakın yerler, binalarda yapısal hataların bulunduğu yerler ve yerel zemin koşullarının zayıf özelliklere sahip olduğu yerlerdir. Öyle ise Erzurum’da yeni yapılacak binaların yer seçimi ve inşaat teknikleri seçimi yapılırken yerel zemin koşulları büyük bir titizlikle dikkate alınmalıdır.