Osmanlı’dan Günümüze Vakıf Sisteminin Gelişimi

Özet

Toplum içerisinde ihtiyacı olanlara yardım temin edilmesi, sosyal dayanışmayı artırması, ekonomik refahın sağlanması ve gönüllü servet dağılımı etkisi ile inşa edilen vakıflar, geçmişten günümüze önemi azalsa da vakıf kültürünün sürekliliği hep söz konusu olmuştur. Geçmişte özellikle İslam dünyasında önemli bir karşılık bulan vakıf sistemi, Osmanlı İmparatorluğu ile en parlak dönemini yaşamıştır. Şüphesiz bu parlak dönemde günümüz sosyal devlet anlayışı içerisinde yapılan harcamaların neredeyse tamamının vakıflar tarafından karşılandığı görülmektedir. Ayrıca gayrimenkul vakıflarının (hastane, eğitim kurumu, cami, medrese vb.) ihtiyaçlarının karşılanması ve çalışanların maaşlarının ödenmesi için kurulan para vakıfları, Osmanlı’nın ekonomik ihtiyaçlarının gönüllü olarak karşılandığı ve devlet hazinesinin bu ihtiyaçlar için kullanılmadığını göstermektedir. Öyle ki dönem dönem vakıf sisteminin işleyişini bozsa da, hazine açıklarının kapanması için vakıf gelirleri ile açıkların finanse edildiği görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı’dan günümüze vakıfların gelişimini ele alarak Osmanlı dönemindeki vakıf sisteminin işleyişi ile Cumhuriyet sonrası dönemdeki işleyişinin karşılaştırmalı olarak değerlendirmektir. Sonuç olarak tüm değerlendirmeler ışığında Osmanlı dönemi vakıflarının birçok alanda başarılı olduğu görülmektedir.