TÜRK HUKUK TARİHİNDE KADILIK KURUMU

Özet

Kadılık, sadece bir yönetsel ve yargısal makam olarak değil, başlı başına devletin en temel kurumlarından biri olarak Osmanlı İmparatorluğu bürokrasisinin köklenip güçlenmesinde önemli bir yere sahiptir. Şer‟i hukukun en az örfi hukuk kadar belirleyici olduğu Osmanlı İmparatorluğu hukuk sisteminde kadılık kurumu daima en ön planda yer almış; kadılar, tüm Osmanlı tarihi boyunca ilmiye sınıfının temel taşı kabul edilmiştir. Öyle ki kadılar sahip oldukları üstün yetkiler, yüklendikleri ciddi sorumluluklar ve hem devlet erkânı ve hem de halk üzerindeki caydırıcılıkları ile siyasal bir karizmaya sahip olmuşlardır. Siyasal karizmayı, etkisi günümüze kadar uzanan toplumsal itibar izlemiştir. Kadılarının güçlerini asıl pekiştirense üstlendikleri hassas görevlerdir. “Adalet mülkün temelidir” anlayışının gerçekleşmesinde en önemli rolü oynayan kadılar, hukuk ve siyaset tarihine ışık tutan çok sayıda belgeyi geride bırakmıştır. Günümüze ulaşan kadı defterleri, kadı sicilleri ve kadılığa ilişkin diğer her türlü belge sayesinde Osmanlı tarihine, Osmanlı kültürüne ve Osmanlı medeniyetine ilişkin ayrıntılı bilgiler edinilebilmektedir. Söz konusu belgeler başta olmak üzere bu makalede kadılık kurumunun önemi, etkileri ve sonuçları, karşılaştırmalı bir yaklaşımla irdelenecektir.